Zgon to dla jednych wieś na szlaku Krutyni, dla innych - miejsce upamiętnione pobytem pisarza Igora Newerlego. Tak czy siak na pewno warto tu przyjechać lub przypłynąć.
W tym domu mieszkał i pracował Igor Newerly podczas pobytów w Zgonie
Autor zdjęcia: Eugeniusz Szydlik
Nazwa miejscowości brzmi dość ponuro, nie ma jednak żadnego odniesienia do śmierci. Wywodzi się od zgonu (spędu) bydła do wodopoju nad jeziorem Mokrym.
Miejscowość została założona w 1708 roku, dawni jej mieszkańcy utrzymywali się głównie z rybactwa, obecnie to popularna miejscowość letniskowa na szlaku rzeki Krutyni.
Miejscowość została założona w 1708 roku, dawni jej mieszkańcy utrzymywali się głównie z rybactwa, obecnie to popularna miejscowość letniskowa na szlaku rzeki Krutyni.
Najsławniejszy mieszkaniec
Przez wiele lat mieszkał tu i pracował pisarz Igor Newerly. W Zgonie napisał "Wzgórze Błękitnego Snu" i "Zostało z uczty bogów".
Igor Newerly, właściwie Igor Abramow-Newerly (ur. 24 marca 1903 w Zwierzyńcu koło Białowieży, zm. 19 października 1987 w Warszawie) – to postać nietuzinkowa. Pochodził z rodziny polsko-rosyjskiej, jego dziadek Józef Newerly był Czechem, piastował ważną funkcję wielkiego łowczego cara Mikołaja II. W młodości Newerly działał we Wszechzwiązkowym Leninowskim Komunistycznym Związku Młodzieży (Komsomole), z którego wkrótce wystąpił i zaczął działalność dysydencką. Skazany na zsyłkę, opuścił nielegalnie ZSRR i rozpoczął w Warszawie działalność w postępowym ruchu wychowawczym, nawiązując m.in. kontakt z Januszem Korczakiem. W 1926 r. został jego sekretarzem. W 1932 r. przejął od Korczaka redakcję Małego Przeglądu, który redagował do 1939 r. Sekretarzem redakcji była wówczas żona Newerlego Barbara.
Debiutował w 1932 r. na łamach prasy jako publicysta pod nazwiskiem Jerzy Abramow.
W czasie okupacji działał w podziemiu. Aresztowany w 1943 r. przez gestapo, do końca wojny przebywał w obozach koncentracyjnych w Majdanku, Oświęcimiu, Oranienburgu i Bergen-Belsen.
Po wojnie rozwinął działalność literacką, działał też w środowisku pisarzy, od 1964 r. przez dwie kadencje pełnił funkcję prezesa Warszawskiego Oddziału ZLP.
Najbardziej znaną jego powieścią jest Pamiątka z Celulozy (1952). Na jej podstawie Jerzy Kawalerowicz zrealizował film fabularny w dwóch częściach: Celuloza i Pod Gwiazdą Frygijską. Główną rolę zagrał Józef Nowak.
Igor Newerly jest ojcem pisarza i dramaturga Jarosława Abramowa-Newerlego.
Igor Newerly jest ojcem pisarza i dramaturga Jarosława Abramowa-Newerlego.
Grusza uwieczniona w powieści
Igor Newerly od 1958 roku przez prawie trzydzieści lat mieszkał tu w czasie letnich i jesiennych miesięcy. Pracował przy własnoręcznie wykonanym stole. Tu powstały m.in. "Leśne morze", "Zostało z uczty bogów", "Wzgórze Błękitnego Snu".
Profesor Szczepan Pieniążek, naukowiec-sadownik, na starej gruszy w ogrodzie Newerlego dokonał przeszczepu, który nazwał "żywym wiązaniem". Pisarzowi tak spodobała się ta nazwa, że taki tytuł otrzymała jego powieść o Januszu Korczaku. Nerwerlego w Zgonie odwiedzali m.in. amerykański pisarz-noblista John Steinbeck, Karol Małłek, Kazimierz Orłoś, Igor Sikirycki, Ryszard Matuszewski.
Galeria Adama Szubskiego
W Zgonie swoją artystyczną oazę znalazł pan Adam Szubski. Uratował od zagłady starą mazurską chatę z XIX w., którą chętnie pokazuje odwiedzającym, podobnie jak swoją pracownię i wystawione prace. W przeszłości jego artystycznym tworzywem była cynkowa blacha, a twórczym narzędziem kwas solny. Wiele metaloplastycznych dzieł eksponuje w pomieszczeniach. Niektóre zawieszone na ścianach budynków można oglądać wprost z ulicy. W ostatnim okresie pan Adam poświęcił się pracy nad rzeźbieniem głów ludzi. Głowy i popiersia zapełniają pomieszczenia, stoją w ganku, na drabinie i na łące. Niektóre zyskały także tułów. Z ogrodu zapraszają przechodniów do wizyty w pracowni artysty.
Zrób sobie własne popiersie
Każdy kto tu zajrzy będzie miał okazję wywiezienia ze Zgonu niebanalnej i absolutnie niepowtarzalnej pamiątki. Wystarczy tylko wynegocjować cenę i poświęcić ok. 20 minut. Tyle potrwa wykonanie odlewu twarzy z użyciem czepka kąpielowego, rurki do oddychania i masy gipsowej. Oczywiście praca nad "naszą" głową zajmie mistrzowi jeszcze kilka tygodni. To czas potrzebny na nadanie obliczu artystycznego wyrazu i wyschnięcie tworzywa, z którego powstała. Tak oto wizyta w Zgonie może zaowocować artystycznie nieśmiertelnym wizerunkiem naszej głowy.
* We wsi zachowało się około 16 starych drewnianych domów. Na posesji nr 37 znajduje się chata w typie kurpiowskim z krokwiowo-jętkową konstrukcją dachu.
* Pod koniec lat 60. XX wieku we wsi znajdował się Dom Wycieczkowy PTTK, czynny w lipcu i sierpniu, ze 107 miejscami noclegowymi, usługami gastronomicznymi, wypożyczalnią kajaków oraz punktem informacji turystycznej. Obecnie znajduje się tutaj stanica wodna PTTK.
* W pobliżu znajduje się rezerwat przyrody Czaplisko - Ławny Lasek oraz pomniki przyrody: "Zakochana Para" (dwa zrośnięte drzewa - dąb obejmujący konarami sosnę) przy żółtym szlaku nieopodal miejscowości Krutyń oraz "Królewska Sosna" i "Dąb nad Mukrem" w rezerwacie Królewska Sosna.
Komentarze (5) pokaż wszystkie komentarze w serwisie
Dodaj komentarz Odśwież
Zacznij od: najciekawszych najstarszych najnowszych
Dodawaj komentarze jako zarejestrowany użytkownik - zaloguj się lub wejdź przez
WIEŚKA #1446216 | 89.68.*.* 24 lip 2014 17:54
ZGON. TYLE WSPOMNIEŃ. Pierwszy raz tam trafiłam w 1983. Wtedy pusta wieś. Piękna wieś. Jeszcze bez najazdu całej tej dziczy. Ale jacy ludzie. Mieszkałam u Państwa Gałązków. Najwspanialsi ludzie jakich poznałam. Cudowni. Przygarnęli mnie jak swoją. Podziwiam ich do dziś. Teraz jestem w takim wieku jak oni wtedy. I z cudownymi wspomnieniami. Pozdrawiam wszystkich a w szczególności Państwa Gałązków i ich córkę Ulę i syna z żoną Marka i Mirkę. Dziękuję za piękne lata spędzone w Zgonie.
Ocena komentarza: warty uwagi (1) !
odpowiedz na ten komentarz
Zajebista nazwa jak dla miejscowosci #700951 | 46.107.*.* 7 cze 2012 08:58
jw.
!
odpowiedz na ten komentarz
IRA #696741 | 83.23.*.* 4 cze 2012 08:52
Uczyła się ze mną w Reszlu koleżanka ze Zgonu. Halina B daj cynk co z Tobą się dzieje
!
odpowiedz na ten komentarz
b #691909 | 83.24.*.* 31 maj 2012 10:44
uparłam się i znalazłam-"Leśne Morze "to książka p.Igora,kto lubi gruuuube powieści i nieznaną historię Polaków-szczerze polecam
!
odpowiedz na ten komentarz
b #689413 | 83.24.*.* 29 maj 2012 14:20
książki Panów Newerly świetnie sie czyta,nie pamiętam tytułu,ale o Polakach w Mandżurii to super sprawa,nieznane losy rodaków..tam chyba jeździli nasi radni?
Ocena komentarza: warty uwagi (1) !
odpowiedz na ten komentarz