Kanał Elbląg-Ostróda - jaka nazwa obowiązuje

2013-01-29 15:33:30 (ost. akt: 2013-01-29 15:38:13)

Dużo emocji i sporów budzi nazwa słynnego kanału z Elbląga do Ostródy, zbudowanego ponad 150 lat temu. Dla elblążan to Kanał Elbląski, dla mieszkańców Ostródy Ostródzko-Elbląski, dla historyków Kanał Oberlandzki. A może wszyscy oni mają rację?

Historia żeglugi po kanale liczy już 100 lat

Historia żeglugi po kanale liczy już 100 lat

Autor zdjęcia: Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu

Z tym tematem zmierzył się Cezary Wawrzyński, współautor dwóch książek: "150 lat Kanału Ostróda-Elbląg. 1860-2010" oraz "100 lat żeglugi pasażerskiej Ostróda-Iława-Elbląg". Spróbował dotrzeć do wszystkich oficjalnych i nieoficjalnych nazw, które funkcjonowały w ciągu 150-letniej historii tego szlaku wodnego.

Trochę historii


— Pierwszą oficjalną nazwą, zapisaną w regulaminie policji kanałowej, opublikowanym w Królewcu 11 kwietnia 1861 roku, jest Elbing-Oberländischer Kanal (czyli w wolnym tłumaczeniu Kanał Elbląsko-Oberlandzki). Przez bardzo wiele lat nazwa kanału była albo dwuczłonowa, albo nawiązywała właśnie do Oberlandu. W ten sposób chciano podkreślić fakt, że łączy on dwie krainy: tereny wokół Elbląga i Oberlad (czyli Górny Kraj, region znajdujący się obecnie w woj. warmińsko-mazurskim, na terenie historycznych Prus). Administracyjnie przestał on istnieć na początku XIX wieku, lecz w świadomości wielu Niemców funkcjonował do roku 1945. Dlatego kanał nazywał się Oberladzki bądź Elbląsko-Oberlandzki — mówi Cezary Wawrzyński.

Co na to twórca kanału?


Georg Jacob Steenke często zbierał materiały opisujące kanał, ale i publikował swoje teksty w gazetach. Tuż po wbiciu pierwszej łopaty pisał, że buduje Kanał Elbląsko-Ostródzki. Później, że Kanał Elbląsko-Iławsko-Ostródzki, potem że Ostródzko Elbląski, potem nazywał go Kanałem Oberlandzkim, a na koniec Elbląsko-Oberlandzkim — mówi Wawrzyński.
W 150-letniej historii kanału przewija się wiele nazw. Przykładowo Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych Krajów Słowiańskich, wydawany do początków XX wieku podaje nazwę Kanał Elbląsko-Mazurski bądź Kanał Mazurski.
— Oberland tłumaczono, jako Mazury. Autorami tego tłumaczenia byli księża z Pelplina. Całkiem zresztą słusznie. W tym czasie 60 procent mieszkańców tego regionu to byli polskojęzyczni Mazurzy — mówi Wawrzyński. — W wielu wydawnictwach i ministerialnych rozporządzeniach ten szlak wodny nazywano Kanałem Warmińskim. Można się domyślać, że chciano go odróżnić od tzw. Kanału Mazurskiego, do końca nigdy nie wybudowanego. Do dziś ta nazwa funkcjonuje, niektóre źródła podają, że jest to kanał w systemie jezior warmińskich, co jest kuriozalne, gdyż żadna odnoga tego kanału nie leży na Warmii i nie ma z nią nic wspólnego.
Po II wojnie światowej Komisja Ustalania Nazw Miejscowości na ziemiach odzyskanych, na czele której stał Stanisław Srokowski, uznała nazwę Kanał Elbląski. Obowiązującą do dzisiaj.
- Należy pamiętać, że była to decyzja polityczna. Miała ona odniemczyć to, co było niemieckie — mówi Wawrzyński.

Bezimienny cud inżynierii


Historia żeglugi po kanale liczy już 100 latTo jaka nazwa kanału zdaniem Cezarego Wawrzyńskiego obowiązuje?
— Po przeczytaniu wielu opracowań moja konkluzja jest taka, że kanał nazywany do 1945 roku Oberladzkim oficjalnie, jako całość nie ma żadnej nazwy. Jedyną obowiązującą prawnie nazwą jest Kanał Elbląski, ale tylko dla odcinka od Miłomłyna do Drausen See czyli Jeziora Druzno. Tak ustalił Minister Administracji Publicznej w 1949 roku. To rozporządzenie obwiązuje do dziś — podsumowuje Wawrzyński.



Cezary Wawrzyński opowiadał o 100-letniej historii żeglugi po Kanale Elbląskim.
Fot. Anna Dawid

Na pewno wyjątkowy


W 2011 roku kanał uznano za pomnik historii. Status ten przyznawany jest zabytkom mającym szczególną wartość historyczną i duże znaczenie dla dziedzictwa kulturalnego Polski. Zdaniem Wawrzyńskiego dobrze by się stało, gdyby rozpoczęto starania o wpisanie go na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
W Internecie możemy znaleźć informacje, że kanał już znalazł się na liście UNESCO. To nieprawda, gdyż taka procedura trwa około 10 lat. Trzeba najpierw stworzyć program zwany planem zarządzania, który po części opracowany jest już przez związek gmin kanałowych. Unikalność kanału na pewno zasługuje na to, by na takiej liście się znalazł, szczególnie, że modelowo spełnia potrzebne do tego kryteria. Tymi sprawami zajmuje się komisja ds. UNESCO, która działa przy Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Anna Dawid


Zdaniem przewodnika:
Marian Jurak, przewodnik turystyczny, prezes Oddziału Warmińsko-Mazurskiego Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego.
- Moim zdaniem cała ta dyskusja nie ma sensu. Oficjalnym dokumentem w sprawie nazw dróg wodnych w Polsce jest urzędowy wykaz hydronimów, opracowany przez Komisję Standaryzacji Nazw Geograficznych. Znajdziemy tam trzy nazwy dla poszczególnych odcinków tego szlaku wodnego.
Nazwa Kanał Elbląski dotyczy odcinka od jeziora Drwęckiego do jeziora Druzno. Jest to najdłuższa część kanału.
Na odcinku od Miłomłyna przez Jezioro Karnickie i jezioro Dauby do jeziora Jeziorak jest to Kanał Iławski.
Na odcinku od Ostródy przez Jezioro Pauzeńskie do jeziora Szeląg Wielki i Szeląg Mały mamy Kanał Ostródzki.


Na mapie oznaczyliśy odcinek kanału, na którym na pewno obowiązuje nazwa Kanał Elbląski.



Komentarze (9) pokaż wszystkie komentarze w serwisie

Dodaj komentarz Odśwież

Zacznij od: najciekawszych najstarszych najnowszych

Dodawaj komentarze jako zarejestrowany użytkownik - zaloguj się lub wejdź przez FB

  1. olsztyniak #975276 | 83.11.*.* 3 lut 2013 14:50

    nie slyszalem o kanale ostrodzkim,kanal elblaski to prawidlowa nazwa-prosze sprawdzic.

    Ocena komentarza: poniżej poziomu (-2) ! - + odpowiedz na ten komentarz

  2. Luks #971399 | 88.199.*.* 30 sty 2013 22:16

    A co to ma do rzeczy, jeśli chodzi o przedmiot dyskusji? To po pierwsze. Po drugie - to co, że do Iławy (równie, a właściwie jeszcze bardziej - twoim zdaniem - zaściankowej, a więc twój argument jest do d...), a nawet wówczas kanał szedłby z Jezioraka i tak do Ostródy i jez. Drwęckiego. Po trzecie - nie Steenke, a poprzednicy (w tym niejaki Wutzke). Po czwarte - to były lata 20-te XIX w., więc nie kompromituj się mitami o przemysłowym wówczas Elblągu... Tak on był wtedy przemysłowy, jak dziś jest portem morskim i miastem wojewódzkim... Po piąte - nie ośmieszaj PTTK, rób to na własny rachunek.

    ! - + odpowiedz na ten komentarz

  3. PTTK Elblag #971365 | 78.8.*.* 30 sty 2013 21:46

    Tylko ostródzianie nie przyjmują do wiadomości, albo nie wiedzą, że Georg Jakub Steenke w pierwszej wersji chciał poprowadzić kanał bezpośrednio z Elbląga do Iławy (via Stare Dolno, Myślice - Zalewo, Kanał Dobrzycki i Jeziorak - Iława. Tu nie chodziło w ogóle o zaściankową wówczas Ostródę - chodziło o przemysłowy Elbląg i rolnicze zaplecze płd. Prus Wschodnich !!!!

    ! - + odpowiedz na ten komentarz

  4. JOJO #970534 | 109.243.*.* 30 sty 2013 11:26

    I tak się rodzą marsze z pochodniami i sztandarami w obronie NIEWIADOMOCZEGO.

    Ocena komentarza: warty uwagi (1) ! - + odpowiedz na ten komentarz

  5. Komandor #970228 | 88.199.*.* 30 sty 2013 05:23

    Szanowny Panie Marianie z PTTK. Z całym szacunkiem, ale równie "oficjalnym" dokumentem jest książka telefoniczna. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych może być co najwyżej ciałem opiniującym nazwy, a nie nadającym nazwy obiektom fizjograficznym. Tak więc wybaczy Pan, ale właśnie powoływanie się na Hydronimy nie ma większego sensu... To może być co najwyżej dokument pomocniczy, a nie źródłowy.

    Ocena komentarza: warty uwagi (1) ! - + odpowiedz na ten komentarz

  6. kinol #970080 | 93.162.*.* 29 sty 2013 22:15

    Niewazne.Na kanale jest zajebiscie!!!

    Ocena komentarza: warty uwagi (2) ! - + odpowiedz na ten komentarz

  7. JOSIP #970016 | 213.238.*.* 29 sty 2013 21:34

    Ważne jest chyba to w jakim celu go wybudowano ? Można wnioskować, że bogatsi mieszczanie i wląsciciele ziemscy chcieli połączyć drogą wodną Ostródę i okolice z Elblągiem który nie jako był głównym miastem handlowym najbliżej Ostródy nie wierzę że ówczesnym elblążanom zależało na połączeniu z mniejszą wówczas Ostródą(osterode). Takie moje zdanie i tu należałoby szukać kto i dlaczego wkręcił sobie pomysł by przekopać taki kanał ziemi:)

    Ocena komentarza: warty uwagi (1) ! - + odpowiedz na ten komentarz

  8. oko #969742 | 77.242.*.* 29 sty 2013 18:02

    Nurt wody prowadzi z Ostródy do Elbląga, a więc Ostródzko - Elbląski - to chyba jasne.

    Ocena komentarza: warty uwagi (1) ! - + odpowiedz na ten komentarz

  9. olsztynianin #969633 | 83.11.*.* 29 sty 2013 16:42

    ja znam kanal elblaski-innego nie ma.

    Ocena komentarza: poniżej poziomu (-2) ! - + odpowiedz na ten komentarz