Socrealizm to prąd, który powstał w latach 30 w ZSRR, a wraz z ekspansją geopolityczną Związku Radzieckiego w innych krajach. Obejmował on przede wszystkim sztuki plastyczne, ale pojawiał się również w literaturze muzyce i architekturze. Zgodnie z doktryną realizmu socjalistycznego w latach 1949-1956 powstawały w Polsce budowle, a nawet całe dzielnice. Głównymi założeniami projektów tych budowli miało być wyrażanie potęgi państwa i całego ustroju socjalistycznego. Budowle cechuje monumentalne przeskalowanie, symetria, oraz stosowanie wielu rozmaitych elementów zdobniczych attyki, kolumnady, pilastry wysokie partery. Przy budowie dzielnic najważniejsze były szerokie trakty i ogromne place mające w założeniu skupiające życie mieszkańców.

Najbardziej znaną budowlą socrealistyczną jest Pałac Kultury i Nauki w Warszawie. Powstał w latach 1952-1955 według projektu radzieckiego architekta Lwa Rudniewa. Budowle wzniesiono jako ”dar narodu radzieckiego”. Pomysłodawcą jej powstania był Józef Stalin. Rudniew przed przygotowaniem projektu zwiedził polskie miasta, a następnie przygotował pięć projektów, spośród których wybrano jeden. Sama budowla bez iglicy ma 160 metrów, a z iglicą ma ich aż 230.

Kolejnym charakterystycznym tworem socrealizmu w architekturze jest Budynek KW PZPR w Białymstoku przy Placu Uniwersyteckim. Autorem projektu jest Stanisław Bukowski. Budowa zajęła zaledwie jeden rok (1953-1954). Jest obecnie jednym z najlepiej zachowanych obiektów socrealizmu w naszym kraju. W tej chwili mieści się w nim Wydział Filologiczny i Wydział Historyczno-Socjologiczny Uniwersytetu w Białymstoku. W środku zachowano oryginalne klatki schodowe i aule ze zdobionymi drzwiami, balkonikami i drewnianymi mozaikami. Ciekawostką jest, że działa w niej wciąż pierwotne nagłośnienie.

Zwiedzając Śląsk warto odwiedzić Pałac Kultury Zagłębia w Dąbrowie Górniczej. Jego koncepcja powstała w 1945 roku. Jej pomysłodawcą był wojewoda śląsko-dąbrowski generał Aleksander Zawadzki. W 1949 roku powołano Komitet Budowy Domu Kultury. Projekt został przygotowany przez Zbigniewa Rzepeckiego. Budowę rozpoczęto w roku 1951, a zakończono w 1958 roku.

W Łodzi natomiast warto zwiedzić Teatr Wielki, który jest jednym ze sztandarowych przykładów architektury realizmu socjalistycznego w tym mieście. Budowa rozpoczęła się w 1949 roku. Zakończyła się 1967 roku. Gmach jest siedzibą Opery Łódzkiej. Jesto drugi co do wielkości budynek operowy w Polsce. Na widowni może zasiąść nawet 1070 osób. Kubatura budynku głównego i technicznego Teatru Wielkiego wynosi łącznie 195 000 m³. Scena główna ma 26 m szerokości i 39,5 m głębokości (wraz z zasceniem) i jest wyposażona w 6 dużych zapadni.

Socrealizm, to nie tylko budynki, ale całe dzielnice. Najbardziej znaną realizacją tej wizji jest krakowska Nowa Huta. To północno-wschodnia część stolicy Małopolski, która jest zaprojektowanym i wybudowanym od podstaw miastem. Jego budowę rozpoczęto w roku 1949. Do 1951 była to samodzielna miejscowość, aod 1951 roku włączona w administracyjne granice Krakowa. Nowa Huta powstała z myślą o pracownikach mającego powstać kombinatu metalurgicznego ― Huty im. Lenina.

kraw